Bocah bajang nggiring angin
Anawu banyu segara
Ingon-ingone kebo dhungkul
Sasisih sapi gumarang

gambar iku nggambarake bocah bajang kasebut, mujudake salah sijine jineman kanggo ngiringi metune Semar, utawa ngarepake jumedhule Panakawan Catur. Ana ing pakeliran, Bocah Bajang kuwi ora ana wayange. Sing ana wayang Sukasrana, Pulunggana, lan Kala Bendana. Senadyanta iku wujude bajang, katelune apaes buta, dudu bocah. Ananging yen wis ngripta wayang kasebut, banjur arep dienggo apa? Diwetokake nggon ngendi? Awit ora ana sejarahe lakon balungan ringgit purwa sing mligi nyritakake bocah bajang. Nadyan mangkono, tokoh iki kaya-kaya tansah ngayang-ayangi jagade pakeliran.

Mula yen arep oncek-oncek werdine bocah bajang, prayogane nganggo pancadan wayang sing ana sambung rapete karo bocah bajang yaiku wayang Semar. Jalaran sauger Semar jumedhul, jineman Bocah Bajang dilagokake. Bab iki ora mung dhapur kebeneran, ananging mesthi ana werdine kang sumimpen. Kaya padataning para pujangga yen arep ngandharake sawijining bab, racak-racake dibeberake kanthi wantah.

Ana ing buku, majalah, lan media liyane, wis akeh kang nyerat bab Semar. Tokoh siji iki mula nduweni pribadi sing mangro, pribadi sing kadunungan sipat loro. Dheweke iku Bathara Ismaya kang manitis ing ragane manungsa cebol, pakulitane ireng kang aran Ki Semarasanta. Yen mriksani blegering wayang, perangan sirah iku lanang., dene perangan awak mligine payudarane lan bokonge iku wadon. Menawa diarani wong tuwa marga rambute wis putih, iku uga ora trep, merga potongane kuncung kaya patraping bocah cilik. pasuryane uga mangkono, lambene mesem nggambarake kabungahan, ananging mripate ndrejes kaya wong kang nandhang duhkita. Awit saka bab kang kebak misteri, ora cetha saktenane, apa ya dewa, apa ya manungsa, lanang apa wadon, wong tuwa apa cah cilik, sedhih utawa seneng, mula tokoh iki dijenengne Semar, saka tembung samar, durung cetha.

Dumadine tokoh Semar ing jagading pakeliran bisa uga mujudake pangangen-angene manungsa kang jero, anggone ngorong kepengin necep kekeraning Pangeran. Amarga Kang Maha Sampurna iku ora katon, tan bisa digrayang, mula banjur nglengkara bisa nggambarake kanthi wewentehan. Sing bisa digambarake cetha yaiku kekurangane keringkihane, kasekengane, cacad-cacade manungsa. Awit kanthi ngrumangsani ringkih bisa ngrasakake Kang Maha Kuwasa, kanthi ngrumangsani sekeng, bisa ngrasakake Kang Maha Welas, kanthi ngrumangsani cacad, bisa ngrasakake Kang Maha Sampurna. Iya awit anane rasa rumangsa sing sarwa ora sampurna mau, banjur nglairake reriptan, kaya dene Ki Semarasanta.

Ing ringgit purwa reriptan kanggo nglenggahake kekeran Kasampurnan iku uga tinemu ing wayang Dewaruci wujude dewa bajang. Wayang Hyang Pada Wenang, diripta mung sakepel gedhene.

Ana uga reriptan liya kang dumadi ing sanjabaning jagading pakeliran, nanging nunggal karep kanggo nglenggahake Kang Maha Sampurna. Wujude reca Budha kang tinemu ing candhi Borobudur. Nalika dipugar lan ditata maneh dening Van Erp taun 1907 tekan 1911, gunggunge reca Budha ana 505 iji. Kang nggumunake geneya reca Budha nomer 505 sing tinemu ing stupa induk kang mapan pucuk dhewe kuwi cacat, ora sampurna. Rikmane ora diukir, pasuryane cacat, astane dhuwur sisih lan dawa cendhak, rasukan kang nutupi ampeyane ora ditatah wiru, lapike ora padha kandele.

Magepokan karo anane reca Budha kang cacad, Serat Centhini utawa Suluk Tambangraras nyritakake pangulandarane Mas Cebolang karo santri-santrine tumeka ing Candhi Borobudur. Nalika mriksani candhi kanthi tlesih, Mas Cebolang ngungun penggalihe, nyumurupi salah sijine reca kang cacat, piyambake banjur ngendika marang pandhereke mangkene: “Paran darunane iki, reca agung tur neng puncak, teka tan jangkep ing warni, yen pancen durung dadi, iku banget mokalipun, baya pancen jinarag, embuh karepe kang kardi, mara padha udakaranen ing driya.”

Mas Cebolang nelakake yen reca mau jinarag digawe cacat. Dene ancase durung cetha, perlu digolaki ditlesih lan dilimbang-limbang kanthi permati ing sajroning ati.

Miturut Kitab Jawa Kuno Sang Hyang Kamahayanikan kang isine ngenani agama Budha Mahayana, Stutterheim ngandharake mangkene: ing antarane wujud reca Budha sing wis diwakili 504 iji, isih ana reca sing mujudake pangejawantahe Hyang Maha Wikan, tataran paling dhuwur, sing ora katon, kang diarani Batara Budha, yaiku reca nomer 505. Dadi cetha, anane reca kang sarwa ora sampurna iku mula disengaja, kanggo nglenggahake Kang Maha Sampurna, yaiku Batara Budha.

Dudutane rembug, apa sing diwujudake para pujangga kanthi wewentehan ing antarane Semar lan Bathara Budha iku kanggo nggambarake kahanane manungsa kang sarwa ora sampurna. Nanging yen dikedhuk jero, ing suwalike wujud kang kebak cacad iku lenggah Rohing Kasampurnan. Antarane kang ora sampurna karo kang sampurna lelorone urip bareng ing jagad siji, jagading manungsa. Kaya sifat pribadhine Semar kang werna loro, ya dewa ya titah, ya tuwa ya bocah, ya lanang ya wadon, ya bungah ya susah.

Kanggo nandhesake bab iku, jumedhule Semar ing jagading pakeliran dibarengi jineman Bocah Bajang kang duwe ingon-ingon loro, yaiku kebo dhungkul kang nggambarake kethule rasa-pangrasa marang bab kasampurnan lan sisihe sapi gumarang kang nggambarake kalantipan ngrasakake lungiding kasampurnan. Bodhone kebo dhungkul pratandha kasekenganing manungsa, pintere sapi gumarang pratandha lantipe manungsa bisa nglenggahake Kang Maha Sampurna ing sajroning uripe.

Mula banjur mbutuhake pambudidaya tanpa kendhat kanggo nglenggahake sumbere Kasampurnan ana ing uripe manungsa kang sarwa ora sampurna. Kayadene bocah bajang sing sarwa ora sampurna lagi nggiring angin, ngiring kasampurnan lan nawu segara, nyidhuk sumbering kasampurnan kang datan bisa asat.

Pancen yen dirasakake sacleraman nggiring angin lan nawu segara iku mujudake pakaryan sing muspra ora guna ora ana rampunge. Ananging yen kersa ngenepake, nggiring angin lan nawu segara iku mralambangake manungsa sing terus-terusan, tanpa pedhot kanggo nglenggahake Sumbering Kasampurnan. Nanging nadyanta nggiring angin lan anawu banyu segara iku pakaryan mokal bisa rampunge, ananging yen ora gelem niru patrape bocah bajang, bakal bisa ngrasakake sumiliring angin kasampurnan lan telese banyu kalanggengan.